«گزارش كارگاه آموزشي يك روز حفاظت و حمايت از منطقه اشترانكوه و منطقه امن درياچه گهر»

«درياچه زيباي گهر، بزرگترين و زيباترين درياچه كوهستاني و آب شيرين ايران در كام مرگ»

در سال هاي اخير، روند رشد گردشگري در كشور با شتاب فزاينده اي روبرو بوده است كه از دلايل آن به ازديـاد جمعيت، سهولت دستــرسي و وسوسه ي ديــدار از مكان هاي كمتر دست خورده اشاره نمود. سايت هاي طبيعي برجسته ي كشور همچون آبشارها، مناطق كوهستاني و درياچه هاي كوهستاني در نتيجه ي فشار حضور گردشگران از جمله مناطقي هستند كه بيشترين آسيب را متحمل شده اند. به رغم شدت و گستردگي صدمات وارده به محيط و منظر اين سايت ها، متاسفانه هنوز در هيچ يك از اين مناطق سازوكارهاي مديريتي لازم از سوي متوليان امر اعمال نشده و بازديد كنندگان آزادانه به هر گونه عمل تخريبي دست مي زنند كه به سال وضعيت اين مناطق را بدتر و وخيم تر مي سازد.

به منظورجلوگيري از اثرات نامطلوب توسعه ي گردشگري دركشورمان اعمال سياست ها و خط مشي هاي گردشگري پايدار(اكوتوريسم) اجتناب ناپذير است. در تعريف اكوتوريسم آمده است:

«برآورده كردن نيازهاي گردشگران و مردم نواحي ميزبان، در عين حال حفظ ارزش ها و موقعيت هاي مناطق گردشگري براي آيندگان»

متن گزارشي مستند از وضعيت اسفناك و بحراني منطقه حفاظت شده اشترانكوه و منطقه امن درياچه ي گهر است كه توسط باشگاه كوهنوردي پيارو اشترانكوه ازنا بيان و در پايان پيشنهاداتي به منظور بهبود وضعيت موجود ارائه شده است كه در اين متن مي خوانيم.

منطقه حفاظت شده اشترانكوه به وسعت 98250 هكتار در جنوب كوهستاني سن بران شهرستان ازنا و شرق شهرستان دورود(استان لرستان) واقع شده است. اين منطقه به دليل برخورداري از شرايط خاص اكولوژيك، ويژگي هاي توپوگرافي و پتانسيل هاي زيستي (گياهي و جانوري) در سال 1349 به عنوان منطقه حفاظت شده و بانك ژني زاگرس شناخته شده است، سيماي كلي منطقه شامل رشته كوه هاي اشترانكوه با قلل رفيع و سر به فلك كشيده اي است كه به آلپ ايران معروف مي باشد. بلندترين قله آن يك كلكسيون كامل و بي نظير از مناظر طبيعي همچون يخچال هاي فصلي و دايمي، آبشارها، سراب ها، چشمه ها، درياچه ها، رودخانه ها، دره ها و گونه هاي مختلف گياهي و جانوري پديد آمده كه همواره مورد توجه مشتاقان طبيعت و دوستداران محيط زيست بوده است. سكوت حيرت انگيز حاكم بر اين مجموعه، سكوتي است باب طبع انسان هاي گريزان از هياهو و زندگي ماشيني.

در قلب رشته كوه اشترانكوه، درياچه اي زيبا و منحصر به فرد وجود دارد كه همچون نگيني آب رنگ چشم نوازي مي كند. اين درياچه در ارتفاع 2500 متري از سطح دريا و در بين اشترانكوه واقع شده است. طول اين درياچه 1700 متر، عرض آن 800 متر، مساحت آن حدود 85  هكتار و عمق آن در برخي نقاط بيش از 30 متر است.

اين درياچه زيبا براي اولين بار در سال 1888 توسط زمين شناسي اطريشي به نام درياچه ايران(lake Iran) به چاپ رسيده است. در حول و حوش همين سال ها تعدادي ديگر از جهانگردان، محققان و پژوهشگران همچون خانم ايزابلالوسي بيشوپ، اهل انگلستان وژان ژاك دو مرگان و ساير به اين منطقه سفر نمودند.

درياچه گهر، اين فيروزه ي آب رنگ زاگرسي كه امروزه آن را به عنوان بزرگترين و زيباترين درياچه كـوهستاني و آب شيرين كـــشور و خاورميانه و شـايد فـراتر از آن مي شناسند، شاهد وضعيت غم انگيزي است و متأسفانه در چند سال اخير دست اندازي بشر ناآگاه به محيط زيست، اين روند را تشديد كرده است. اينك درياچه گهر با تمام زيبايي هايش به مانند برادر كوچك ترش يعني همان درياچه گهر دوم كه تنها در ظرف چند سال به كام مرگ فرو رفت و براي هميشه از تلالو افتاد، به لحظات پاياني حياتش نزديك تر مي شود و با ادامه ي چنين روندي، طي فرآيندي طبيعي و مصنوعي از حالت جواني به حالت پيري درخواهد آمد و بعد هم به نابودي كامل كشانده خواهد شد.

در اين خصوص، عوامل موثر بر ايجاد اين روند به اختصار جهت اطلاع طبيعت دوستان و مسئولين و سازمان هاي ذي صلاح بيان مي شود تا با توجه و دقت بيشتر، جلوي اين روند گرفته شود.

گسترش تعداد گردشگراني كه هر ساله به اين منطقه سفر مي نمايند و عدم آشنايي اكثريت آنان با مسائل زيست محيطي مشكلاتي را در منطقه به وجود آورده است. اين گردشگران در بدو ورودشان به منطقه با شكستن شاخه و برگ درختان و درختچه ها و آتش زدن آنها باعث تخريب محيط شده و در برخي موارد با رهاسازي آتش باعث به آتش كشيده شدن مراتع و علفزارها و جنگل هاي اين منطقه مي شوند، كه همين امر از جمله عوامل اصلي از بين رفتن پوشش گياهي و جنگلي منطقه مي باشد و سبب فرسايش آبي و بادي، شسته شدن و ورود خاك، شن و ماسه و گل و لاي به داخل درياچه از هر چهار طرف شده است.

با عنايت به مطالب فوق و ورود گل و لاي به داخل درياچه به علت پديده ي فرسايش، شاهد پديده اي ديگر نيز خواهيم بود و آن پديده ي پر غذايي درياچه مي باشد، بدين ترتيب كه ورود دانه هاي علفي و گلي شدن بستر و حاشيه ي رودخانه و گسترش سطح نيزارها و جلبك ها و در نهايت رويش علف هاي غير بومي (خاص خشكي) و تنگ شدن عرضه ي اكولوژيكي بر آبزيان، سبب تغيير حالت درياچه ي گهر در چند سال آينده از تيپ اليگوتروف(شرايط طبيعي) به مزوتروف (افزايش مواد مغزي و آلودگي ها) و در نهايت دي ستروف (پيري زودرس درياچه از طريق فراواني از حد گياهان آبزي و كاهش عمق درياچه) خواهد شد.

از ديگر عوامل تكان دهنده، ايجاد جاده اي از سمت شهرستان اليگودرز به سوي درياچه گهر بود كه توسط برخي از دستگاه هاي دولتي و بدون توجه به قوانين و مقررات زيست محيطي كشور در سال هاي 81 و 82 صورت گرفت. هر چند كه با پيگيري هاي مستمر و دلسوزانه طبيعت دوستان و تشكل هاي زيست محيطي كل كشور و نيز سازمان حفاظت محيط زيست از آن جلوگیری شد ولي متأسفانه خسارات جبران ناپذيري را به جاي گذاشت، از جمله احداث حدود 10 كيلومتر جاده به عرض حداقل 4 متر و عمق 50 تا 150 سانتي متر و از بين رفتن تعداد زيادي از گونه هاي كمياب جانوري و گياهي و درختچه هايي چون دافنه، گون(حدود 12000 اصله) همچنين واقع شدن جاده در حاشيه منطقه و تغيير مسيرهاي مهاجرت و كوچ اجباري حيات وحش و... در اين منطقه حفاظت شده و مهم تر از همه هجوم گردشگران به وسيله خودرو از اين منطقه بكر به سمت درياچه گهر خسارات جبران ناپذيري را در منطقه به وجود آورده است كه در سال جاري به وضوح تأثيرات آن را مشاهده نموديم.

موارد ديگر:

-   تخريب تنها پارك طبيعي درياچه گهر و ساخت سكوه هاي متعدد در اين منطقه به جاي چمنزارهاي طبيعي (قبرستان طبيعت گهر) آن هم در منطقه امن

-        ساخت ساختمانهاي غير اصولي در كنار درياچه گهر به عناوين مختلف

-   همكاري در اسكان چندين هفته اي گروه هاي مختلف مخرب محيط زيست از جمله ارودهاي چند صد نفري و همايش هاي مختلف در سه سال اخير و آتش سوزي چندين هكتار مرتع و جنگل، پخش زباله، آلودگي آب درياچه نصب اكو و بلندگو در منطقه امن توسط همين گروه ها

-   كمبود نيروي انساني در حفاظت از منطقه اشترانكوه، به صورتي كه اين منطقه 98250 هكتار، در هر شيفت كاري تنها توسط 10 نفر از محيط بانان فصلي و با حداقل امكانات محافظت مي شود و همين محيط بانان اندك نيز به دلايل مختلفي فاقد انگيزه ي لازم هستند.

-        پخش انواع زباله در يك منطقه وسيع در طول سه سال اخير

-        نبود مديريت كارآمد و آشنا به مسائل زيست محيطي و ده ها مورد ديگر.

در صورت ادامه اين روند اسف بار و تأسف انگيز در مدت زماني كمتر از 5 سال اين منطقه را به چنين وضعيتي در آورده است و همچنين كوتاهي و كم توجهي سازمان هاي مسئول به هشدارها و راهكارهاي تشكل ها و حاميان محيط زيست فعال در منطقه و كشور و نبود مديريت مشاركتي و كارآمد در منطقه قطعاً بايد با اين درياچه مانند خيلي ديگر از درياچه ها و تالاب هاي تخريب شده كشورمان خداحافظي نموده و تنها به چند قطعه عكس و فيلم بسنده كنيم، ضمن اينكه آيندگان نيز از داشتن چنين موهبت الهي محروم خواهند ماند.

چند پيشنهاد به منظور بهبود و باز سازي منطقه:

1-  احياي مناطق تخريب شده با كاشت درخت، درختچه و گياهان سازگار با منطقه

2-  اعمال مديريت از طرف سازمان هاي مسئول و كنترل تعداد گردشگراني كه به منطقه وارد مي شوند.

3-  جلوگيري از ورود گردشگران در زمان هاي ممنوعه سال.

4- انجام سريع پروژه هاي آبخيزداري و ايجاد بانكت و خشكه چيني، گابيون بندي و... در مناطقي كه فرسايش در آنها مشهود مي باشد.

5-  افزايش تعداد محيط بانان و در اختيار قرار دادن امكانات لازم جهت كنترل، حفاظت و نگهداري منطقه.

6-  جلوگيري از ورود هر گونه اردو و كارواني كه جز تخريب، حاصل ديگري در منطقه ندارد.

7-  توقف هر گونه ساخت و ساز اصولي در منطقه امن گهر

8- جلوگيري از هر گونه تفكر توسعه صنعت توريسم در اين منطقه حفاظت شده و امن با توجه به حساسيت و شكنندگي محيط كوهستاني منطقه

9- حركت به سوي گردشگري طبيعي و اكوتوريسم در يك مديريت مشاركتي چند جانبه از سوي سازمان هاي دولتي و غير دوليت، با تفكر بوم گرانه و بوم شناسي و ارزش دادن به جوامع محلي و استفاده از تجارب ديگر كشورهاي توسعه يافته در امر توسعه اكوتوريسم.

10-         تدوين طرح و برنامه اي مدون در جهت احيا و جلوگيري از انقراض برخي از گونه هاي جانوري و گياهي.

11-         جمع آوري و انتقال زباله هاي فاسد نشدني انباشته شده در اطراف درياچه به زباله داني شهري.

12-    جلوگيري از هر گونه صيد و شكار حداقل در طول يك دهه خصوصاً آبزيان، با توجه به اعلام سازمان حفاظت محيط زيست مبني بر در حال انقراض بودن گونه هاي مختلف جانوري در منطقه حفاظت شده اشترانكوه

13-    تحت پوشش قرار دادن منطقه حفاظت شده اشترانكوه به صورت مستقيم توسط سازمان حفاظت محيط زيست به عنوان پارك ملي با مشاركت مستقيم تشكل هاي غير دولتي فعال در منطقه و جوامع محلي.

با تشكر

باشگاه كوهنوردي پيارو اشترانكوه ازنا

گزارش : مجتبی موگویی

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: